Hành Trang Vô Hình: Chàng Doanh Nhân Đi Nhờ Xe Xuyên Việt Và Cuộc Cách Mạng Trong Tư Duy

Vladimir Okhotnikov – doanh nhân theo đuổi khởi nghiệp, đang sinh sống tại Dubai và đã trở thành một người cha. Nhưng những bí quyết kinh doanh của anh không đến từ phòng họp sang trọng hay bằng cấp danh giá, mà chủ yếu được rèn giũa trên những con đường châu Á, nơi anh từng dành nhiều năm lang thang với chiếc ba lô 120 lít, khám phá những vùng đất xa lạ mà ít du khách dám đặt chân tới, luôn tránh xa những lộ trình định sẵn.

Trong tất cả những chặng đường từ Thổ Nhĩ Kỳ đến Tây Tạng, Việt Nam đã khắc sâu dấu ấn đặc biệt trong tâm trí anh. Không phải vì đất nước này kỳ lạ hay bí ẩn, mà bởi cách thức mà xã hội này trở nên giàu có về mặt văn hóa và được tôi luyện xuyên suốt những giai đoạn khó khăn. Việt Nam vẫn biết cách tiến hóa mà không đánh mất bản sắc riêng.

“Người Việt không chiến đấu với những thứ bất định – họ thích nghi với nó,” Okhotnikov nhớ lại. “Thế nhưng những mối quan hệ gia đình, những gắn kết cộng đồng của họ thì không hề lay chuyển. Được chứng kiến sự cân bằng đó đã góp phần định hình cách tôi thấu hiểu về tính bền bỉ.”

Khác với những du khách bụi mang theo sách Lonely Planet, Okhotnikov du hành mà không hề có lộ trình định trước. Đi nhờ xe với anh không phải để tiết kiệm tiền bạc, mà để hòa mình trọn vẹn vào cuộc sống thực, thứ mà bạn chẳng thể nào trải nghiệm được từ cửa sổ xe du lịch.

“Đi nhờ xe mang lại trải nghiệm độc nhất: khi đứng bên lề đường với chiếc ba lô trên vai, về cơ bản bạn khá dễ bị tổn thương,” anh nói. “Và chính sự yếu đuối ấy lại tự nhiên mở ra biết bao trái tim và cánh cửa, tạo nên những kết nối chân thật giữa người với người mà hoạt động du lịch theo khuôn mẫu chẳng bao giờ làm được.”

Trải nghiệm này ai cũng có thể có, nhưng Vladimir lại chọn Việt Nam như một nơi đặc biệt. Ở đây, anh không chỉ nghe những câu chuyện từ các tài xế mà còn học được những bài học quan trọng, những thứ đã định hình cách anh tiếp cận cả công việc lẫn cuộc sống.

Tình Cảm: Sức Mạnh Từ Những Mối Quan Hệ Thoáng Qua

Càng về sau, Vladimir càng chú ý đến cách ‘tình cảm’ hoạt động ở Việt Nam – đó là mối liên kết cảm xúc mà người Việt tạo ra ngay cả với người lạ. Khác với cách kết nối ở những nơi khác, người Việt không chỉ trao đổi danh thiếp; họ đặt cả tình cảm vào mối quan hệ, dù mối quan hệ đó có thể rất ngắn.

Chuyện này thể hiện ngay trong những tương tác nhỏ nhặt. “Khi hỏi đường, bạn có thể nhận được không riêng gì lời chỉ dẫn mà cả số điện thoại của đứa cháu đang sống nơi đó, lịch sử của cả khu vực, và lời mời uống cà phê khi quay lại,” Vladimir kể. Cứ mỗi lần tương tác như vậy, họ lại có cơ hội đưa ai đó vào trong mạng lưới xã hội của mình. “Đứa cháu đó có thể sẽ cố bán cho bạn thứ gì đấy. Nhưng mối kết nối được tạo ra là chân thật.”

Khái niệm này trở nên rõ ràng với anh tại vùng núi Đà Lạt khi chiếc xe của tài xế bị hỏng. Một phụ tùng hiếm từ chiếc Honda đời cũ – anh thợ máy địa phương nhún vai bất lực. Những gì xảy ra sau đó như một bài học kinh điển về nghệ thuật điều hướng xã hội. Anh thợ bắt đầu gọi điện cho những người quen: anh trai ở Nha Trang ven biển, rồi người quen của anh trai, rồi bạn của bạn. Chỉ trong vòng một giờ, qua khoảng bảy cuộc gọi, phụ tùng được tìm thấy ở Cam Ranh.

“Giải pháp đến từ mạng lưới quan hệ,” Okhotnikov suy ngẫm. “Nhưng không chỉ là tìm ra phụ tùng. Đến cuối chuỗi, chúng tôi biết tại sao phụ tùng này hay hỏng, Honda đời nào có loại tốt hơn, anh họ của ai có thể lấy được phụ tùng đó với giá rẻ hơn từ Campuchia. Một giao dịch đơn giản hóa thành quá trình truyền đạt tri thức.”

Để điều hướng trong hệ thống này, cách đi nhờ xe của anh phát triển thành nghệ thuật quan sát tinh tế. Anh học cách “đọc” con người qua những chi tiết – ảnh gia đình trên bảng điều khiển, cách họ đối xử với nhân viên ở trạm dừng chân, liệu họ có mời đồ ăn trước khi được hỏi hay không. Khả năng cảm nhận ý định này, được mài giũa qua hàng ngàn cây số trên đường, giúp anh phân biệt khi nào tình cảm là chân thật so với khi nào chỉ là giao dịch.

“Đây không phải chủ nghĩa lãng mạn mà là cách sinh tồn thực tế trong xã hội nơi giao dịch xã hội và thương mại gắn liền không tách rời,” Vladimir nói.

Thời Gian Cần Được “An Trú”

Hành trình của Vladimir không chỉ đi ngang – băng qua những con đường – mà còn đi dọc, lặn sâu vào chính bản thân. Cuộc tìm kiếm này dẫn anh đến những trung tâm Thiền Phật Giáo (Thiền Tông) quanh khu vực Huế. Trong những ngôi chùa cổ kính, kể cả chùa Từ Hiếu nổi tiếng nơi thiền sư Thích Nhất Hạnh từng tu học, Vladimir đắm mình trong những buổi thực hành chánh niệm.

Lúc đầu, tâm trí anh vì quá quen với những kích thích điện tử liên tục từ thế giới kinh doanh nên đã phản kháng dữ dội. Nó đòi hỏi những phiền nhiễu quen thuộc. Nhưng dần dần, Vladimir nhận ra rằng chính sự đơn sơ, giản dị của đời sống tu viện mới là chìa khóa cho quá trình thực hành của anh. Nó làm sạch ý thức khỏi tình trạng hỗn loạn và quá tải thông tin, khuyến khích anh tìm ra ý nghĩa trong chính quá trình tu học, trong sự hiện diện của mình ở chính nơi đây và ngay bây giờ.

“Một vị sư từng nói với tôi: ‘Ở phương Tây các người cố gắng quản lý thời gian. Chúng tôi học cách an trú trong đó,'” Vladimir nhớ lại.

Trải nghiệm này thật vô giá. Kỹ năng “lắng nghe sâu” – lắng nghe cả lời nói lẫn khoảng im lặng, cả suy nghĩ trong đầu lẫn cảm giác trong cơ thể – đã trở thành công cụ của Okhotnikov để tìm ra chân tướng giữa những hỗn loạn. Khi trở về với thế giới kinh doanh nơi mọi người nói không ngừng nghỉ, giờ đây anh có thể nghe rõ hơn những nhu cầu thật sự và nỗi sợ hãi thật sự của khách hàng cũng như đối tác, những thứ ẩn giấu sau bên trong dòng chảy của lời lẽ.

Triết Lý Đủ: Nghệ Thuật Biết Đủ

Ý tưởng thách thức tư duy kinh doanh của Vladimir chính là khái niệm đủ của người Việt – một điểm cân bằng lý tưởng và khả năng trân trọng những gì mình có mà không đuổi theo những thứ dư thừa. Anh nhìn thấy nó trong hành động thực tế khi quan sát một ngôi làng ở Tây Nguyên cùng nhau đưa ra quyết định.

Trong ba buổi tối liền, cộng đồng thảo luận xem nên sửa lại con đường cũ hay xây thêm một lối đi mới. Dù trưởng làng rõ ràng là có sức ảnh hưởng hơn cả, mọi người vẫn thu thập ý kiến rộng rãi trước khi ra quyết định.

“Nhưng đây không phải thỏa hiệp kiểu phương Tây, tình huống mà mọi người ra về trong tâm thế có chút gì đó bất mãn,” Vladimir nhận xét. “Đó là cuộc tìm kiếm giải pháp mà mọi người đều có thể chấp nhận được – sự đồng thuận ‘đủ’ để tiến lên phía trước mà không gây nên xung đột lớn.”

Anh liên hệ tư duy tập thể này với triết lý cá nhân phổ biến ở Việt Nam. Chủ nhà nghỉ nhỏ ở Hội An, nơi anh từng ở, đã diễn đạt nó một cách giản dị: “Chúng tôi cần đủ ăn, đủ mặc, và đủ hạnh phúc. Nhiều hơn không phải lúc nào cũng tốt hơn. Đôi khi ‘nhiều hơn’ chỉ là gánh nặng.” Tất nhiên, giới trẻ Việt Nam vẫn đuổi theo thành công như ở bất kỳ nơi nào trên thế giới này. Nhưng trí tuệ từ đời xưa của cha ông người Việt vẫn tồn tại như một lực cân bằng.

Góc nhìn kép này – một nguyên tắc tập thể đang hoạt động và trí tuệ cá nhân đằng sau nó – tương phản rất mạnh với thế giới quen thuộc của Vladimir về các startup và quỹ đầu tư mạo hiểm, môi trường ngụp lặn trong phương châm “nhiều hơn, nhanh hơn, cao hơn” với khẩu hiệu “tiến nhanh và phá vỡ mọi thứ.” Nhờ được chứng kiến một xã hội vận hành hiệu quả dựa trên tinh thần biết đủ một cách hài hòa mà anh đã biết đánh giá lại những thước đo về thành công cá nhân và đặt ra câu hỏi quan trọng: thứ gì thực sự cần thiết cho một cuộc sống cân bằng, trọn vẹn?

Trở Về Với Hành Trang Vô Hình

Những chuyến du hành châu Á đã để lại dấu ấn sâu đậm trong cách nhìn thế giới của Okhotnikov. Quay trở lại với các dự án và lộ trình hiện tại ở Dubai, anh vẫn đang áp dụng những bài học đã lĩnh hội được trên những con đường Việt Nam và trong cảnh giới tĩnh lặng của tu viện.

Vladimir nay đã có ý thức xây dựng mạng lưới rộng khắp các kết nối không chính thức nhưng uy tín hơn so với những thỏa thuận chính thức. Giờ cà phê buổi sáng của anh nay không còn có chỗ cho điện thoại thông minh, và những cuộc trò chuyện với tài xế taxi thường sẽ tập trung vào góc nhìn về cuộc sống thay vì thời tiết. Trong đàm phán, anh phấn đấu đạt đến chỗ đồng thuận khiến mọi người đều cảm thấy họ có “đủ”.

“Việt Nam không chỉ là một điểm đến– nó là cả một nền giáo dục,” anh thổ lộ. “Nó dạy tôi rằng để bền vững, đừng chống lại thay đổi mà hãy thuận theo dòng chảy. Rằng sức mạnh thật sự không đến từ những gì cá nhân làm được, mà từ sự hài hòa của cả cộng đồng. Và rằng đôi khi, những con đường vòng xa xôi lại dẫn ta về đích nhanh hơn cả những con đường tắt ngắn nhất.”

Chiếc ba lô 120 lít của anh đang chờ đợi chuyến hành trình tiếp theo. Thế nhưng hành trang quý giá nhất mà anh mang theo thì lại vô hình.